Ο ουρανός και οι πλανήτες αυτή την εβδομάδα, από 18-5 έως και 24-5
Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ
(Επιμέλεια: Αντώνης Παντελίδης)
Παρακάτω δίνονται οι ημέρες και οι ώρες, κατά τη διάρκεια αυτής της εβδομάδας, στις οποίες μπορούμε να παρατηρήσουμε με ένα καλό τηλεσκόπιο την περίφημη ερυθρά κηλίδα του Δία. Η παρατήρηση της κηλίδας μπορεί να γίνει μέχρι μια ώρα πριν και μια ώρα μετά την αναγραφόμενη ώρα.
Δευτέρα, 18 Μαΐου
Νέα σελήνη στις 7:14 π.μ.
Πριν η σελήνη επιστρέψει στον βραδινό ουρανό, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε ένα 6 ή 8 ιντσών τηλεσκόπιο για να παρατηρήσετε την τριπλέτα γαλαξιών στην Παρθένο (δείτε τη φωτογραφία πιο κάτω).
Ένα από τα καλύτερα αντικείμενα του βαθέως ουρανού του ουρανού της άνοιξης, το αστρικό σμήνος της Κυψέλης (Μ44) στον αστερισμό του Καρκίνου, βρίσκεται ψηλά στον δυτικό ουρανό νωρίς το βράδυ. Με γυμνό μάτι κάτω από ένα σκοτεινό ουρανό, θα πρέπει να είστε σε θέση να εντοπίσετε αυτήν την ομάδα αστέρων σαν ένα αμυδρό και θολό νέφος. Όμως, η Κυψέλη «εκρήγνυται» σε δεκάδες αστέρια μέσα από ένα ζευγάρι κιάλια ή ένα μικρό τηλεσκόπιο με χαμηλή μεγέθυνση.
Τρίτη, 19 Μαΐου
Μόλις δύο ημέρες αφότου η Σελήνη πέρασε μεταξύ του Ήλιου και της Γης, επανεμφανίζεται ως λεπτή ημισέληνος στον βραδινό ουρανό. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε το δορυφόρο μας ως οδηγό για την εύρεση του Ερμή, ο οποίος ολοκληρώνει την καλύτερη βραδινή του εμφάνιση για το 2015. Ο πιο εσωτερικός πλανήτης βρίσκεται περίπου 8° δεξιά της Σελήνης αλλά μόνο 6,5° πάνω από το δυτικό-βορειοδυτικό ορίζοντα, μισή ώρα μετά το ηλιοβασίλεμα. Θα χρειαστείτε πιθανότατα ένα ζευγάρι κιάλια για να εντοπίσετε την 3ου μεγέθους λάμψη του Ερμή.
Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 10:51 μ.μ.
Τετάρτη, 20 Μαΐου
Η σελήνη επιστρέφει στον βραδινό ουρανό και μεγαλώνει από νύχτα σε νύχτα. Τώρα βρίσκεται κάτω από την Αφροδίτη, στα πόδια των Διδύμων. Το Σάββατο θα βρίσκεται κάτω από τον Δία.
Πέμπτη, 21 Μαΐου
Τρία διπλά αστέρια κάτω από τον Κρόνο! Αφού ο Κρόνος θα έχει ανεβεί αρκετά πάνω στα νοτιοανατολικά αργά το βράδυ, παρατηρήστε το μικρό αστέρι 2° κάτω από αυτόν. Αυτό είναι το βήτα (β) του Σκορπιού, ένα όμορφο διπλό αστέρι με τηλεσκόπιο. Ένα άλλο, 1 ° κάτω από αυτό, είναι το πολύ ανοιχτό ζευγάρι με γυμνό μάτι ω1 και ω2 του Σκορπιού. Με κιάλια θα δείτε τη μικρή διαφορά ως προς το χρώμα τους. Αριστερά ή κάτω αριστερά του β και σε 1,6 ° είναι το ν του Σκορπιού, ένα άλλο όμορφο τηλεσκοπικό διπλό. Με υψηλή μεγέθυνση και σε συνθήκες χαμηλής ατμοσφαιρικής διαταραχής θα μπορέσετε να αποκαλύψετε τον λαμπρότερο συνοδό που και ο ίδιος είναι ένας δύσκολος διπλός αστέρας που τους χωρίζει απόσταση μόλις 2 δευτερολέπτων του τόξου.
Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 12:30 μετά τα μεσάνυχτα.
Παρασκευή, 22 Μαΐου
Ο Κρόνος βρίσκεται απέναντι από τον Ήλιο στον ουρανό μας σήμερα (αντίθεση) και φτάνει στη μέγιστη λαμπρότητά του για το 2015. Ο πλανήτης με τους όμορφους δακτυλίους εμφανίζεται χαμηλά στα νοτιοανατολικά, καθώς πέφτει το σκοτάδι και γίνεται όλο και πιο εμφανής όσο θα περνάει το βράδυ και θα σκαρφαλώνει ψηλότερα. Ο Κρόνος βρίσκεται ανάμεσα στα αστέρια με φόντο τον ανατολικό Ζυγό και λάμπει με μέγεθος 0,0, περίπου 10 φορές πιο φωτεινός από οποιοδήποτε άλλο αστέρι αυτού του αστερισμού. Με ένα τηλεσκόπιο, το σύστημα των δακτυλίων του εκτείνεται στα 42 ” και γέρνει 24 ° ως προς τη γραμμή θέασής μας. Η οικογένεια του Κρόνου με τα μέτρια σε φωτεινότητα φεγγάρια εμφανίζεται δίπλα στον πανέμορφο πλανήτη.
Σάββατο, 23 Μαΐου
Η Σελήνη τοποθετείται κάτω από τον Δία απόψε. Μπορούν να φαίνονται κοντά μαζί, όμως ο Δίας είναι σήμερα 2.100 φορές πιο μακριά, αφού είναι 26.000 φορές μεγαλύτερός της!
Ο αστερισμός του Λέοντα, το λιοντάρι, θα βρεθεί ψηλά στα νοτιοδυτικά κοντά στο τέλος του σούρουπου. Οι περισσότεροι παρατηρητές προσδιορίζουν εύκολα την περιοχή της κεφαλής, τον Βασιλίσκο (Regulus) και την ομάδα από αστέρια που μοιάζει σαν ένα δρεπάνι ή σαν ένα ανάποδο αγγλικό ερωτηματικό (?). Η ουρά του λιονταριού περιέχει επίσης ένα εξέχον αστέρι 2ου μεγέθους, την Ντενέμπολα. Αυτός ο ήλιος είναι λευκός, δηλώνοντας σε εμάς ότι είναι θερμότερο από τον ήλιο μας. Η Ντενέμπολα είναι παρόμοια με τον Αλτάιρ, ένα από τα αστέρια του θερινού τριγώνου αλλά βρίσκεται πιο μακριά από αυτόν και κατά συνέπεια φαίνεται αμυδρότερη.
Κυριακή, 24 Μαΐου
Καθώς αρχίζει η νύχτα, προσέξτε πόσο ψηλά στέκεται η κατσαρόλα της Μεγάλης Άρκτου. Αν και φαίνεται ότι αυτός ο γνωστός σχηματισμός αστέρων έχει σκαρφαλώσει ακριβώς από πάνω μας, στην πραγματικότητα είναι 10 με 15 μοίρες κάτω από το ζενίθ. Αν προεκτείνουμε πέντε φορές τους δύο δείκτες της κατσαρόλας, τότε θα βρεθούμε στον πολικό αστέρα. Για να βεβαιωθείτε ότι το φαινόμενο μέγεθος του αστεριού του βορά είναι +2, κοιτάξτε τους δύο δείκτες αστέρες. Θα πρέπει να έχουν την ίδια λαμπρότητα.
Αν κοιτάξετε πολύ ψηλά προς τον νότο αφού βραδιάσει, το πιο λαμπρό αστέρι που θα δείτε σε εκείνη την περιοχή θα είναι ο Αρκτούρος, με χρώμα χρυσαφί-κιτρινωπό. Αν τραβήξουμε μια νοητή γραμμή από τον Αρκτούρο προς το πιο λαμπρό άστρο του Βόρειου Στεφάνου και την προεκτείνουμε άλλο τόσο θα βρεθούμε μέσα στο τραπέζιο του αστερισμού του Ηρακλή όπου και βρίσκεται το πιο φωτεινό σφαιρωτό σμήνος του βορείου ημισφαιρίου, το Μ13.
Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 10:01 μ.μ.
Μπορεί ένα αυτοματοποιημένο τηλεσκόπιο να αντικαταστήσει τους αστροχάρτες; Όπως ο Terence Dickinson και ο Alan Dyer λένε στο Backyard Astronomer’s Guide: “Δεν μπορεί κανείς να εκτιμήσει πλήρως το σύμπαν, αν δεν αναπτύξει την ικανότητα να βρίσκει πράγματα στον ουρανό και αν δεν κατανοεί τις ουράνιες κινήσεις. Αυτή η γνώση κατακτάται μόνο όταν κάποιος αφιερώνει χρόνο κάτω από τα αστέρια με φιλομάθεια και με έναν αστροχάρτη στα χέρια.” Χωρίς αυτά, “Ο ουρανός ποτέ δεν γίνεται ένα φιλικό μέρος.”
Αυτό το μικρό γκρουπ γαλαξιών αποτελείται από τα αντικείμενα του Μεσιε M65 (NGC3623), κάτω δεξιά, και το M66 (NGC3627), κάτω αριστερά, μαζί με τον σπειροειδή γαλαξία NGC3628, πάνω αριστερά. Αυτοί οι τρεις γαλαξίες σχηματίζουν μια όμορφη τριπλέτα γαλαξιών στην καρδιά του γκρουπ γαλαξιών Μ66, 35 εκατομμύρια έτη φωτός. Αυτή η τελική φωτογραφία δημιουργήθηκε από ένα σύνολο φωτογραφιών που λήφθηκαν τον Ιούνιο του 1995 από το τηλεσκόπιο Burrell Schmidt στο αστεροσκοπείο του Kitt Peak στην Αριζόνα ( Research Experiences for Undergraduates Minimum credit line: REU program/NOAO/AURA/NSF)
Θέλετε να γίνετε καλύτερος ερασιτέχνης αστρονόμος; Μάθετε τη θέση των αστερισμών με βάση τα πιο λαμπρά αστέρια τους και τους σχηματισμούς τους. Αυτό είναι το κλειδί για να εντοπίσετε και τα διάφορα αντικείμενα από το βαθύ ουρανό με κιάλια ή με τηλεσκόπιο. Ένας πολύ χρήσιμος οδηγός για εύκολο εντοπισμό των αστερισμών σε όλο τον ουρανό είναι το βιβλίο The Monthly Sky Guide (εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης).
Ο Κρόνος στις 2 Μαρτίου, όπως φωτογραφήθηκε από τον Damian Peach , σε συνθήκες εξαιρετικού seeing. Το σκοτεινό Εξάγωνο στο βόρειο πόλο του πλανήτη ξεχωρίζει ιδιαίτερα. Το σχήμα αυτό ανακαλύφθηκε πρώτη φορά όταν η διαστημο-συσκευή Cassini βρέθηκε σε τροχιά γύρω από τον Κρόνο.
ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ
Για καθημερινή ενημέρωση σχετικά με την ηλιακή δραστηριότητα, επισκεφτείτε τον δικτυακό τόπο: www.spaceweather.com.
Ο Ερμής αρχίζει να χάνει τη λαμπρότητά του και να βυθίζεται όλο και περισσότερο στο φως του ηλιοβασιλέματος.
Η Αφροδίτη (μέγεθος -4,3, κάτω από τον Κάστορα και τον Πολυδεύκη) λάμπει μετά τη δύση του ηλίου πάνω στο δυτικό ουρανό. Η Αφροδίτη διανύει μια πορεία στο βραδινό ουρανό, σαν «Αποσπερίτης», που θα διαρκέσει μέχρι το καλοκαίρι. Ο πλανήτης δύει στα δυτικά-βορειοδυτικά μετά τις 11 το βράδυ. Με τηλεσκόπιο, ο πλανήτης είναι ακόμα μικρός και σε φάση gibbous αλλά ολοένα θα μεγαλώνει σε διάμετρο. Σύντομα θα είναι σε «διχοτόμο», στη φάση της «μισής σελήνης».
Ο Άρης έχει χαθεί στη λάμψη του ήλιου.
Ο Δίας (με μέγεθος -2,0, στον Καρκίνο) είναι ψηλά στο νότο όταν θα έχει βραδιάσει. Φτάνει στο ψηλότερό του σημείο στις 7 μ.μ., όταν ακόμα ο ήλιος φέγγει στον ουρανό. Με τηλεσκόπιο, η φαινόμενη διάμετρός του είναι 37 δευτερόλεπτα του τόξου. Η απόστασή του από την λαμπρή Αφροδίτη ολοένα και μικραίνει. Οι δύο λαμπρότεροι πλανήτες θα βρεθούν σε μια ξεχωριστή σύνοδο στο τέλος Ιουνίου.
Ο Κρόνος (μέγεθος 0,0, μόλις πάνω από την κεφαλή του Σκορπιού) βγαίνει στον πρωινό ουρανό στα νοτιοανατολικά στις 9 μ.μ. και μεσουρανεί στις 2:00 π.μ. Θα βρεθεί σε αντίθεση αυτή την εβδομάδα, στις 22 Μαΐου. Κάτω και στα αριστερά του, σε απόσταση 10° είναι ο Αντάρης. Αν παρατηρείτε τον πλανήτη με τηλεσκόπιο, αξίζει να δείτε και δύο διπλά άστρα κοντά του: το βήτα του Σκορπιού μόλις 1,2° κάτω του και το ν του Σκορπιού 1,8° κάτω και στα αριστερά του Κρόνου.
Ο Ουρανός (μέγεθος +5,9, στους Ιχθείς) αρχίζει να βγαίνει μόλις πάνω από τον ανατολικό ορίζοντα στο λυκαυγές.
Ο Ποσειδώνας (μέγεθος +7,9, στον Υδροχόο) είναι χαμηλά στην αρχή του λυκαυγούς (από τα βόρεια γεωγραφικά πλάτη). Όσο πιο νότια, τόσο ψηλότερα θα βρεθεί.
